Gary Mickle: "UEA ne parolu nome de ĉiuj"

UEA disvastigas ĉi-jare Deklaron, verkitan de Renato Corsetti okaze de la Tago de la Gepatra Lingvo. Tiu Tago (la 21-a de februaro) estas ĉiujara evento proklamita de Unesko en 1999. Pluraj asertoj en la Deklaro iritas.

Renato Corsetti petis, ke oni traduku la Deklaron en naciajn lingvojn. Ĝi asertas pri la esperantistoj: "Ĉiu parolanto de la internacia, neŭtrala lingvo Esperanto certe aprobas ilin [la vortojn de la ĝenerala direktoro de Unesko Koichiro Matsuura], ĉar la parolantoj de Esperanto scias pri lingvaj rajtoj…"

Kiel jam plurfoje en la pasinteco, UEA proklamas al neesperantistoj sian opinion pri io en la nomo de ĉiuj esperantistoj. La ekstera publiko kredu, ke ĉiuj esperantistoj samopinias kun la UEA-gvidantaro pri lingvopolitikaj aferoj. La vero estas alia. "Ĉiu parolanto" de Esperanto ne estas ano de ia Esperanto-sekto, en kiu ĉiuj unuanime pensas pri gepatraj lingvoj, lingvaj rajtoj aŭ iu ajn alia temo. Tiaj eldiroj estas nek veraj nek taktike prudentaj, ĉar ili estigas la impreson, ke la esperantistoj estas aŭtoritatisme regata grupo, en kiu la gvidantoj decidas, kion "ĉiuj parolantoj" devas pensi.

Per kiu rajto UEA pretendas paroli por ĉiuj esperantistoj en siaj politikaj deklaroj? "La" parolantoj de Esperanto ne havas ĉiuj la saman lingvopolitikan celon. Laŭ la Deklaro, "la parolantoj de Esperanto celas protekti ĉies lingvon kaj ĉies identecon". Sed fakte estas diverse. Kelkaj aprobas "lingvodefendadon" kaj politikumadon per esencisma, lingvobazita identeco-nocio. Kelkaj ne.

Ankaŭ la eldiroj de Koichiro Matsuura (kiujn "ĉiuj" esperantistoj "certe" aprobas) pri la gepatraj lingvoj meritas kritikan ekzamenon. Ĉiuj de li menciitaj atutoj de la gepatra lingvo – ĝia funkcio ĉe la disvolviĝo de la personeco, lernado de respekto al si mem kaj aliaj, ktp. – estas aferoj, kiujn multaj homoj alstrebas ankaŭ per lingvoj, kiujn ili lernas post la gepatra. Estas strange mencii ilin kiel apartajn funkciojn de la gepatra lingvo. Se la gepatra lingvo estas "la" ŝlosila rimedo por ĉio ĉi, ĉu tio ne ankaŭ Esperanton malvalorigas? Ĝi ja ne estas gepatra lingvo por 99% de ĝiaj uzantoj.

Koichiro Matsuura bele retorikumas, dirante, ke la gepatra lingvo estas "kara al ĉiu el ni", sed li trosimpligas malsimplan aferon. Ĉu eblas tiel ĝeneraligi pri "ĉiu" homo? Antaŭ kelkaj tagoj Seán Ó Riain (prezidanto de Eŭropa Esperanto-Unio, kiu volas utiligi Esperanton kiel "eŭropan identec-lingvon") skribis en unu reta forumo, ke li provas minimumigi sian uzadon de la angla (kiu estas unu el liaj gepatraj lingvoj) interalie pro kialoj, kiuj koncernas la "emocian flankon": li konsideras ĝin la lingvo, kiu sufokis lian nacian lingvon (la irlandan, kiu estas lia alia gepatra lingvo). Ĉi tie estas politikaj motivoj – naciismaj – kiuj decidas, kiom malsame karaj estas la du gepatraj lingvoj.

Sed pli ofte homoj simple indiferentas pri sia gepatra lingvo. Ekzemple homoj, kiuj pro translokiĝo en junaĝo al alia lingvoregiono pli kaj pli forgesas ĝin – sen klopodi reteni sian lingvokapablon en la laŭdire al ili "kara" lingvo. Mi renkontis en mia vivo plurajn tiajn kazojn.

Utilus eviti troĝeneraligojn pri la gepatra lingvo kaj sugestadon, ke ĝi peras al homo esencajn vivovalorojn, kiujn neniu poste lernata lingvo povas peri, ĉar tiu imago estis dum la historio ofte konstruero de naciismaj ideologioj. Etnonaciismaj teorioj ofte traktas la gepatran lingvon kiel determinanton de la etneco (kiu do prezentiĝas kiel "esenca" trajto de ĉiu homo, ĉar la gepatra lingvo de ĉiu homo estas biografia fakto, kiu ne ŝanĝiĝas dum la vivo). Precipe etnistoj funkciigas la gepatran lingvon tiumaniere.

En la unua duono de la 20-a jc. lingvistoj disvastigis precipe en Germanio la superstiĉon, ke infanaĝa dulingveco estas danĝera, ĉar ĝi povas konduki al skizofrenio ĉe infano, kiu pro la dulingveco ne povas ekkoni sian ĝustan "identecon". Hodiaŭ tiu ideo jam malaperis, sed aperas ĉiam ankoraŭ ideoj kun simila tendenco. Oni rigardu la lingvonaciisman broŝuron de László Gados (Brilu ĉiu lingvo samrajte!), kiun UEA-rondoj eldonis en pluraj lingvoj antaŭ kelkaj jaroj. Ĝi temigas la laŭdiran perdon de la identecotransdona povo ĉe tiuj gepatraj lingvoj, kiuj suferas "damaĝon" per anglismoj.

Renato Corsetti diras, ke "Esperanto ne celas anstataŭigi la naciajn kaj lokajn lingvojn". Fakte, Esperanto ne celas ion ajn. Estas ĝiaj parolantoj, kiuj celas atingi aŭ ne atingi ion per ĝi. Multaj esperantistoj opiniis tra la jaroj, ke Esperanto – se ĝi iĝus la universale uzata internacia lingvo – tendencus anstataŭigi aliajn lingvojn.

Lanti estis entuziasma pri tiu perspektivo. Zamenhof opiniis ĝin almenaŭ ne fortimiga, kvankam li preferis lasi al estontaj generacioj la decidon pri ĝi. La konata esperantisto Francisko Simonnet demandas en unu dokumento farita por la asocio "Libero por la lingvoj", ĉu ne devus ĉiam resti kerno de unulingvuloj en ĉiu lingvo-komunumo – por garantii al ĉiu lingvo estontecon. Ankaŭ li konscias, ke Esperanto – en la pure hipoteza kazo, ke la tuta homaro lernus kaj uzus ĝin internacie – tendencus anstataŭi aliajn lingvojn.

La Deklaro parolas pri amaskomunikiloj, kiuj "atentigas kontraŭ la ebla forigo de ĉiuj lingvoj fare de Esperanto". Jes, de tempo al tempo amaskomunikiloj starigas la demandon, ĉu Esperanto ne povus tiel efiki, se ĝi fariĝus la ĉefa rimedo de internacia komunikado.

Kial ne, se ankaŭ esperantistoj demandas al si tion? Tio estas legitima demando kaj ne "akuzo". Kredi, ke ĝi estas celita malicaĵo de anglalingvanoj, kiel Renato Corsetti aludas, limas ĉe paranojo.

Gary Mickle