Katalunaj esperantistoj pripensas siajn principojn

Ĉu vere nia afero estas nur lingva? Ĉu nia afero povas esti nur lingva? Ĉu entute indas lobii ĉe naciaj aŭ internaciaj organizoj por enkonduki esperanton ĉi tie aŭ tie, aŭ ĉu en la nuna stato de la aferoj, konsidere de la malforteco de niaj rimedoj kaj la malgranda socia bazo nin subtenanta, esperantistoj prefere rigardu internen de sia komunumo kaj plifortigu ĝin?

Certe oni povas aldoni plej diversajn demandojn al tiuj. En la historio de la Esperanto-movado estas ja deklaracioj kaj manifestoj, celintaj respondi al ĉiuj ĉi demandoj.

De pluraj jaroj aktivuloj de Kataluna Esperanto-Asocio rimarkas la mankon de dokumento apoganta nian agadplanon sur debatita kaj interkonsentita fundamento. Ĉi tiu manko malhelpis nin ĝis nun difini strategian planon. Samtempe ĝi montriĝis nemalhavebla por difini la konstruatan asocian identecon, kiu gvidos nian inform-politikon kaj starigos solidan bazon por reagi al novaĵoj, kiel okaze de la ĉi-jara enkonduko de la angla en la unuaj jaroj de baza edukado en Katalunio, kaj de la planoj por igi ĝin pera lingvo de la instruado de pluraj lernofakoj en ĉiuj lernejoj post kelkaj jaroj. Samtempe la manko de tia dokumento malebligis solide kontakti organizaĵojn aŭ aliajn asociojn por prezenti gravajn projektojn.

Sekve, ni eksentis la bezonon analizi la historion de esperantismo, aparte en Katalunio, kaj niajn nunajn bezonojn por trovi vojon antaŭ ni. En tiu kunteksto ni klopodis esplori, ĉu la aliaj Esperanto-asocioj jam faris tiun analizon. Se aliaj jam ĝin faris, ni vidu je kiu profundeco la tasko estas plenumita kaj ĉu estas punktoj, kiujn ni povus alpreni. Aliflanke, se oni ne faris tion, ni demandu nin kial. Cele al tio okazis kunvenoj en la lastaj katalunaj Esperanto-renkontiĝoj kaj estis kreita laborgrupo por antaŭenigi proponon. La sintezo estis longa kaj kompleksa, sed el ĝi rezultis malneto de difino de la asocio esprimanta ĝian agadpolitikon.

Nia propono baziĝas ĉefe sur tri dokumentoj: la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj, la Universala Deklaracio de Lingvaj Rajtoj (ambaŭ eksplicite cititaj en la statuto de Kataluna Esperanto-Asocio) kaj la Manifesto de Prago. Ĝuste, inter la Esperanto-dokumentoj ĉi tiu montriĝis la plej proksima al niaj starpunktoj. Tamen ni sentis la bezonon enprofundiĝi en ĝiajn tezojn cele al pli klara kompreno nia- kaj ĉiesflanka.

La Manifesto de Prago difinis la pozicion de la Esperanto-movado en tempo de profunda transformo kaj de Eŭropo kaj de la asocia movado en ĝi, sed ĝi ne konkretigis lingvopolitikon, ĉar ne tion ĝi celis. Manke de posta pli profunda prilaboro, ni sentas, ke ĝi fariĝis kolekto da sloganoj por multaj Esperanto-aktivuloj, kiuj malfacile povas pravigi la asertojn, sed kontentiĝas pri ties frapfrazoj. En si mem, ne temas pri problemo sole de la esperantistoj, ĉar ofte mankas klara konscio ĉe homoj pri la preciza signifo de enmodiĝintaj esprimoj: ekde la klasikaj libereco, frateco kaj egaleco, tra la ne tiom longe modaj progreso kaj solidareco, ĝis la eĉ pli freŝa paradigmo de daŭrigebla disvolvo, diverseco ktp. Tamen por prezenti ideojn, des pli ideojn ne ĝenerale akceptatajn, necesas transiri la kliŝojn.

Krome, ni sentis tro grandan fokusiĝon de la eŭropa Esperanto-movado sur la lingvopolitiko de Eŭropa Unio, kaj neglekton de konkretaj agadoj por la defendo de minoritataj lingvoj en ties landoj. Eĉ asocioj agantaj en agnoskite plurlingvaj ŝtatoj kaj laŭdire subtenantaj la principojn de Prago, bazas sian internan kaj eksteran informadon sur la ŝtata lingvo, kion ni sentas kontraŭdiro. La lingva diverseco en Eŭropo kaj en la mondo kuŝas ĉefe en la starigo de lingvopolitikoj favoraj al la lingvoj sen ŝtata agnosko, pli ol en la defendo de privilegioj de ŝtataj lingvoj en internaciaj organizoj.

Tial ni sentis la bezonon pliprofundiĝi en la Manifeston de Prago kaj pli klare skizi celatan lingvopolitikon. La propono rezultanta el tiu laboro klare spegulas la katalunan devenon de la teksto, kun referencoj al ŝlosilaj ideoj de la kataluna sociolingvistiko kaj de aliaj ideoj lanĉitaj antaŭe, en la 1930aj jaroj en la kataluna esperantismo, kiujn ni tamen taksas de sufiĉe ĝenerala valido, almenaŭ en la eŭropa kadro.

Entute, temas pri labor-dokumento malfermita al la debato kaj al la modifoj. El nia asocia vidpunkto, ni intencas unuflanke helpi starigi internan diskuton pri la asocio kaj ĝiaj celoj, kaj aliflanke fiksi larĝe adoptitajn konkludojn por faciligi postajn pli profundajn ideologiajn debatojn, kaj ĉefe por evoluigi precizajn laborplanon kaj informpolitikon.

En la kataluna Esperanto-medio ni komencis diskuti la dokumenton interne de niaj retlistoj, por ĝeneraligi la debaton inter la tuta aktivularo, kaj atingi vaste interkonsentitan dokumenton por ties aprobo en la venonta jara asembleo de la asocio, en februaro. Aliflanke, ni konsideris interese aŭskulti la opinion de homoj agantaj por la lingvodiverseco kaj de aktivuloj por la kataluna lingvo. Ankaŭ riĉige por ni estus ricevi vidpunktojn ekster la kadro de nia nacia Esperanto-movado. Krome, ni opinias, ke la dokumento povas fariĝi diskutbazo por aliaj asocioj, kaj ni tre ĝojus, se ĝi instigus pli detalan analizon de lingvopolitiko celanta daŭrigeblan kulturdiversecon, en kiu Esperanto centre rolus.

Ideale tiu propono ne devus difini nur horizonton, kiun ni strebu atingi, kiel ni provis fari per nia principaro, sed ankaŭ vojojn por ĝin atingi.

Laste, ni volas aldoni, ke ni plene konscias, ke la socio evoluas, same kiel la societoj kaj la homoj. La samajn okazaĵojn oni sendube komprenos ne sammaniere post kelka tempo. Do, perioda revizio kaj ĝisdatigo de dokumentoj kiel tiu, kiun ni proponas, estas normala kaj dezirinda, same kiel okazas pri la cel-deklaro de UEA, staranta ĉekape de ties dekjara strategia laborplano. Eĉ pli: ni komprenas, ke ju pli detala estas teksto, des pli diskutinda kaj velkema ĝi estas.

Tamen, ni surprenas la respondecon kaj kuraĝigas vin profunde diskuti la proponon kaj esprimi libere vian opinion por riĉigi ĝin per viaj kontribuoj.

Ferriol Macip
Gemma Armadans
Guillem Sevilla
Hèctor Alòs
Joan Inglada
Lluís Batlle

Celoj de la Asocio
a) Instigi en la katalunlingva teritorio la uzadon de la propra lingvo kaj de esperanto, kiel neŭtrala internacia helplingvo, kiel la plej bona eblo por lingva demokratio, garantianta la valorojn de la lingvaj rajtoj, de la lingva diverseco kaj de la rajto al plena komunikado inter homoj kun malsamaj lingvoj
b) Diskonigi la katalunan kulturon en la mondo kaj aliajn kulturojn en la katalunlingvaj teritorioj

Valoroj de la Asocio
a) La lingvaj rajtoj, komprenitaj kiel nedisigebla komplemento de la homaj rajtoj
b) La lingva diverseco, komprenita kiel esenca parto de la kultura diverseco
c) La rajto al plena komunikado inter homoj kun diversaj lingvoj, kiel rimedo por venki la antaŭjuĝojn, survoje al packulturo

Kiuj estas niaj principoj?

En nia aktivado por la lingvaj rajtoj ni konsideras, ke:

1. La lingvaj rajtoj, disvolvitaj surbaze de la homaj rajtoj, estas esenca elemento de libereco kaj paco.
2. La egalecon de lingvaj rajtoj eblas akiri nur en situacio de funkcia samniveleco inter la lingvoj, tiel ke nenio instigus miskompreni, ke ekzistas lingvoj pli taŭgaj por difinitaj celoj, kvankam la plej privilegiitaj tavoloj de la hegemoniaj komunumoj ofte instigas tion pensi al multaj per sia milita, ekonomia aŭ politika potenco.
3. La diverseco estas garantio de kultura riĉo. La sennombraj formoj fari kaj diri estas parto de la komuna homa heredaĵo, akumulita dum jarmiloj. Ni volas kontribui al la vivtenado de la kultura diverseco kaj, aparte, de la lingva.
4. La komunikado inter la diversaj komunumoj estas necesa por interkonatiĝo, helpanta al la libereco de ĉiu el ili, kio estas fundamento de paco. La flueco de komunikado inter la komunumoj kreskigas senton de solidareco kaj samtempe ebligas, ke la diversaj kulturoj reciproke riĉigu unu la alian. Ni volas kontribui al tio, ke la informfluoj fariĝu vere multflankaj.
5. Ni konsideras nesufiĉa la pretendon korekti la preskaŭ-monopolon de unu nacia lingvo en la monda interkomunikado per oligopolo de malmulto da lingvoj.
6. Ni konsideras la dividon inter lingvoj internaciaj, naciaj kaj regionaj, manifestiĝo de lingva imperiismo. Neŭtrala lingvo, kiel esperanto, povas agi kiel ponto, favorante kaj substrekante la plenan egalecon de la lingvoj.
7. La uzado de neŭtrala internacia helplingvo, aŭ interlingvo, ne devas negative influi la ĉiutagan vivon de la lingvaj komunumoj kaj oni devas ĝin rezervi, pere de taŭgaj lingvopolitikoj, por specifaj funkcioj, por ne damaĝi la ekologian ekvilibron inter ili.
8. Cele al la kontribuo al tiu ekvilibro, ni konsideras necesa pozitivan diskriminacion por atingi la normaligon de la minorigitaj lingvoj en ties teritorio kaj tiel defendi la lingvan diversecon.
9. La uzado de interlingvo ne ekskludas tiun de aliaj lingvoj: ni konsideras konvene instigi la lernadon de fremdaj lingvoj, ĉefe de tiuj geografie kaj kulture proksimaj. La pasiva plurlingveco estas taŭga eblo por helpi la komprenon de pliaj lingvoj sen damaĝi la propran.
10. La uzo de interlingvo neŭtrala kaj facila estas grava, sed malsufiĉa per si mem. Kvankam ĝi estas praktika pruvo de la egaleco inter la lingvoj, kaj ni konstatas, ke tiu justa starpunkto enradikiĝas en konsiderinda parto de la esperantolingvanoj, ni konsideras, ke estas grava la plua edukado al la valoroj de la egaleco de rajtoj, aparte de la lingvaj.